Etikete göre gösterilenler ben biliyordum yanılgısı

Salı, 07 Nisan 2020 10:11

BEN BİLİYORDUM YANILGISI (HINDSIGHT BIAS)

 

 

Kısaca 'Ben zaten böyle olacağını biliyordum' ifadesi ile tanımlanabilecek bir karar/yargı yanılgısı 'Hindsight Bias'.

 

Gerçekleşmeden önce tahmin edilmesi olasılığı düşük olan olayların, gerçekleştikten sonra önceden kolaylıkla tahmin edilebileceğinin düşünülmesi olarak da açıklanabilir.

 

Büyük terör olayları, ekonomik krizler, borsadaki veya kurdaki aşırı hareketler; gerçekleştikten sonra, kolaylıkla tahmin edilebilir olarak algılanmaktadır.

 

Başkaları adına karar alan, avukat, doktor, danışman, CEO, politikacı vb. kişiler aleyhine çalışan bir yanılgıdır.

 

Sonuçları olumsuz gerçekleşen bir karar sonrası, karar süreci doğru ve karar basiretli de olsa, 'Bunun olacağını nasıl göremez' yargısı ile değerlendirilme yanılgısı yaratacaktır.

 

Başarılı sonuçlanan kararlar da, 'Zaten bu durumda başka türlü bir karar alınması beklenemez' yargısı ile küçümsenmektedir çoğunlukla.

 

Kötü sonuçlanmış basiretli kararlar sonrası günah keçisi arama çabalarına bu yanılgı ciddi katkılar sağlar. Bu sebeple, karar alanlarda olumsuz sonuçlardan kaçınmak için risk almama ve bürokrasiyi artırma etkisi yaratmasına bağlı, bir sosyal maliyeti de vardır.

 

Geçmişte olan olayların öncesinde tahmin edilebileceği yanılgısı, geleceğin de kolaylıkla tahmin edilebilir olduğu illüzyonu yaratır. Google'ın başarı hikayesini okuduğunda, o dönemde Google'ın gelişini görememenin imkansız olduğu yargısına kapılır. Bu yanılgı bir sonraki Unicorn'u bulabileceği/yaratabileceği illüzyonu yaşamasına sebep olur.

 

Aşırı risk alan ve takip eden birkaç denemede şansı yaver giden bir grup insanın, olağanüstü yetenekli ve ileriyi gören liderler olarak tanımlanması ve algılanması sonucu yaratan bir yanılgıdır.

 

Yurdaer Etike